PARLIAMENTARY ASSEMBLY OF THE COUNCIL OF EUROPE

Recommendation 1333 on the
Aromanian culture and language

1997 ORDINARY SESSION

(translated into Aromanian language by Dr. I. Zeana)

1. Adunarea easti paraacatsata di situatsia critica a limbaljei shi a culturaljei armaneshti cari suntu di pisti doaua njlji di anj tu Peninsula Balcanica.

2. Candu ma multu di 500 000 di oaminj zbura armaneashti la aparnjita a secolului XX, adza armasira ca la giumitate araspandits tu Arbinishie, Vuryarie, Gartsie, ex-Republica Jugoslava Macedonia shi Sarbia, patriili a lor adyeqfuri, ca shi tu Romania, Germania, Statili-Uniti shi Australia. Majoritatea/ma multsalj, suntu oaminj tricuts. Armana, limba minoritara, easti piriclitata.

3. S-lo cunoashtiri di importantsa a problemiljei diunaoara cu lardzirea a conlucrariljei culturala cu tsarli di tu Balcanj, patria a limbaljei armana.

4. Soartea a limbaljei shi a culturiljei armaneshti easti una soe cu atsea a multor culturi dit Europa chirduti ica pri cali di cjireari. Cu tuti aesti, chendra pri continentul a nostru, shi primansus tu Balcanj, tsani di actsi a unui sistemu pluralistu di valori culturali.

5. Armanjli nu cafta rivindicari di ordin politic shi cafta mashi s-hiba agiutatu sa-shi ascapa limba shi cultura loru, ca chirearea pari sigura maca institutsiili europeni, shi primansus Consiliu a Europaljei nu li adutsi aestu agiutoru.

6. Adunarea adusi aminti textili tse li-ari aprucheata/votata tra problemili ligati ntra eali shi primansusu Ricomandarea 928 (1981) tse mutreashti problemili di educatsie shi cultura bagati di limbili minoritari shi dialectili di tu Europa, Ricomandarea 1283 (1996) tse mutreashti istoria shi anvitsarea a istoriljei tu Europa shi Ricomandarea 1291 (1996) tse mitreashti cultura idish.

7. Tu aest di ma napoi textu eara zborlu sa s-faca, sum auspiciili Consiliului a Europaljein un "laboratoru a minoritatsiloru etnitsi araspanditi" cari vrea aiba ma multu ca mandatu tra s-prumuveadza ascaparea a culturilor minoritari ica memoria lor, s-faca ancheti dispri persoanili tse zburascu ninca limbili minoritari, s-li anregistreadza, s-aduna shi s-afireasca monumentili ishiti din aesti culturi shi elementili tse marturisescu di limba shi folclorlu a lor, s-publica documentili di thimelju shi s-adara una legislatsie tse s-apara culturili minoritari di discriminari ica di afanasiri/distrudzeari.

8. Adunarea ricomanda a Comitetlui a Minishtrilor:

i. s-ancurajadza statili ditu Balcanj iu baneadza Armanjlji tra sa simneasza, sa ratifica shi s-baga tu practica Carta europeana a limbilor regionali ica minoritari shi s-li calisesca tra sa sustsana pri Armanj, primansus tu domeniili spusi ma nghiosu:

a. anvitsamantu tu limba lor materna;
b. lituryisirea pri armaneashti tu biseritsli a loru;
c. dzuari, rivisti, imisiuni di radio shi televizie pri armaneashti;
d. sustsaneari a sutsatilor a loru culturali.

ii. s-caliseasca pri alanti stati membri sa sustsana limba armaneasca, ca bunaoara facanda catedri universitari tri aesta limba shi araspandita tu Europa opirili atseali ma interesanti a culturaljei armana cu agiutorlu a tradutserilor, antologhii, cursuri, expozitsii ica lucrari teatrali;

iii. s-da bursi tri artishti, scriitori, cercetatori, studentsa, Armanj ditu tuti statili balcanitsi, tra s-poata s-lucreadza shi s-faca lucri cu hairi tu limba shi cultura armaneasca;

iv. s-dimanda a Consiliului di conlucrari culturala, deadun cu chestriili academitsi armaneshti ricunuscuti, s-astaseasca una ligatura/coordonari a activitatsilor culturali armaneshti ditu tuta Europa;

v. s-la dzaca a ministerilor di Educatsie a statilor membri tra s-baga istoria a culturaljei armanesca tu cartili di istorie europeana;

vi. s-cafta conlucrarea cum shi parteneritatea cu organizatsii, fundatsii shi alti institutsii intirisati din sectorlu particular, ca sa scoata-n capu, tuti aesti ricumandari;

vii. s-aiba cashtiga di cultura armaneasca tu urmarea tse va u da a Ricomandariljei 1291 (1996), primansus tut tse mutreashti "laboratoru a minoritatsiloru etnitsi araspanditi"